اگرچه امروز به لطف خدا اکثر هموطنان عزیز در خصوص موضوع کمک به یتیمان از حساسیت ویژه‌ای برخوردارند و در صورتی‌که متوجه شوند یتیمی در نزدیکی‌شان، در میان خویشاوندان‌شان و … در شرایط نامناسبی به سر می‌برد، حتما تلاش خود را به کار می‌بندند تا در حد ممکن از مشکلات او کاسته و شرایط را برایش بهبود ببخشند.
اما متاسفانه، با وجود این فرهنگ ستودنی، باز هم شاهد آن هستیم که ایتام زیادی مغفول می‌مانند و در با وجود به سر بردن در شرایطی وخیم، باز هم کسی برای کمک به آنها پیش قدم نمی‌شود.
علت تعارض داشتن حس هم‌نوع دوستی و مغفول ماندن ایتام
علت این تعارض را می‌توان در اولویت‌بندی‌های اکثر مردم دانست.
چراکه اگرچه اکثرا با دیدن یتیم، درصدد کمک به او بر می‌آیند و به این امر اهتمامی ویژه می‌ورزند؛ اما با نظر به اینکه عمومِ مردم بیشترین هم و غم‌شان را مسائلی غیر از این مورد گذارده‌اند؛ لذا مادامی به یتیم کمک می‌کنند، که او به دلایلی همچون نزدیکی و قرابت به آنها، قرار گرفتنش در مسیر آنها و امثال این، در انظار و افکار مردم قرار گیرد.
و مادامی که یتیم به خاطر مشکلات زیادش در کُنجی خود را جای دهد و توان ورود به جامعه (در میان افرادی که از توانگری بیشتر و محبت قابل‌قبولی برخوردارند) را نداشته باشد؛ کمتر کسی می‌تواند او را ببیند و از مشکلاتش با خبر شود و ….
به زبانی دیگر؛ اکثر مردم به هیچ وجه دوست ندارند در حق یتیمان کوتاهی کنند و آنها را نادیده بگیرند. اما با نظر به اینکه شاهد حضور ایتام در اطراف خود نیستند، برا کوتاهی آنها در حق یتیم کاملا مسجل و اجتناب‌ناپذیر شده است؛ هر چند به به صورت ناخواسته و سهوی.
نگاه دقیق‌تر، چاره‌ساز مشکل ایتام
اگر هر یک از ما با دیدی عمیق‌تر نسبت به اطرافیان خود بنگریم، مطمئنا کودکان و خانواده‌های بی‌سرپرست را خواهیم دید که نیازمند یاری‌رسانی، کمک مالی و محبت ما هستند.
و این در حالی است که امکان دارد در حال حاضر ما از آنها غافل باشیم و دچار سهل‌انگاری در مورد آنان شده باشیم، چراکه دقت و توجه ما به مسائل معیشتی دیگران چندان عمیق و قابل توجه نیست.
امام علی، الگویی مناسب برای یاری به ایتام
قطعا پدر یتیمان، امیرمومنین (ع) الگویی بسیار مناسب برای این موضوع است که با تأسی از شیوه و رسم این بزرگوار، بتوان بهتر ایتام اطراف خود را شناسایی کرده و برای رفع حاجاتِ ضروری آنها قدمی مثبت برداریم.
چراکه به شهادت تاریخ، اگرچه آن حضرت مدام به حال ایتام و ضعیفان رسیدگی می‌کردند و سرپرست و حمامی‌شان بودند؛ اما علاوه بر این، روایات گویای آن است که هرگاه ایشان یتیمی را پیدا می‌کردند که مدتی از حال او بی‌خبر بودند، خود را درخصوص او مورد شماتت قرار می‌دادند و بابت جبرانِ مدتِ بی‌اطلاعی‌شان تلاش فراوان می‌کردند.
داستان حضرت علی (ع) و زن مشک به دوش، و جمله‌ی مشهور حضرت “ذُقْ يا عَلِيُّ! هذا جزاءُ مَنْ نَسِيَ المساكينَ” نیز یکی از این موارد است. و این در حالی است که تاریخ کاملا گواه بر این است که ایشان هیچ گاه در موضوع یاری‌رسانی به ایتام هیچ گونه کوتاهی و قصوری نداشته‌اند.
و حتی ایشان در نزدیک شهادت خود فرمودند:
«خدا را، خدا را در مورد یتیمان، نکند آنها گاهی سیر و گاهی گرسنه بمانند، نکند آنها در حضور شما در اثر عدم رسیدگی از بین بروند.»
(نهج‌البلاغه، چاپ صبحی صالح، وصیت 47)
و این وصیتِ قابل توجه امام حاکی از مسئولیتِ سخت و حساسی بود که در قبال یتیمان داریم، چراکه امام این چنین و در چنین شرایطی بدان سفارش داشته‌اند.